Nhật Bản cũng có một lý thuyết tương tự gọi là Ikigai. Có thể coi Ikigai giống như một phiên bản mở rộng và hoàn thiện hơn của “thuyết con nhím”, bởi hiểu được Ikigai, con không chỉ tìm được nghề nghiệp lý tưởng mà con tìm được lẽ sống của bản thân, để mỗi sớm mai thức dậy, con đều tìm thấy một sứ mệnh để hoàn thành.
Vậy Ikigai là gì và làm sao để áp dụng Ikigai trong việc hướng nghiệp cho con? Mời quý cha mẹ cùng đọc bài viết dưới đây để tìm lời giải đáp.
1. Ikigai là gì?
Trong tiếng Nhật, Ikiru là “sống” và kai là “giác ngộ”. Vì thế, có thể xem Ikigai là “tỉnh thức về lẽ sống của bản thân”. Khám phá được Ikigai, chúng ta thấy trân trọng chính mình, có một mục đích lớn để hướng đến và một lý do đẹp đẽ để bắt đầu mỗi ngày với nguồn năng lượng dồi dào nhất.
2. Vòng tròn Ikigai được tạo nên bởi những yếu tố nào?
Ikigai là giao điểm của 4 vòng tròn lớn: (1) Điều bạn thích, (2) Điều thế giới cần, (3) Điều bạn được trả tiền, (4) Điều bạn giỏi. Tìm được điểm này, chúng ta sẽ tìm được một công việc có vị trí trong xã hội, phù hợp với đam mê và khả năng của bản thân và đồng thời hoàn thành được các nghĩa vụ của cá nhân với cộng đồng. Đây chính là bí quyết tạo nên một cuộc sống viên mãn.
- — Sức mạnh dẫn lối của “Điều bạn thích”: Khám phá được điều bản thân thực sự có yêu thích sẽ tạo nên một nguồn động lực lớn trong suốt quãng thời gian học tập và làm việc của con. Điều này lí giải tại sao một phần lớn nhà sáng lập của các start-up có thể làm việc không biết mệt mỏi. Họ cảm thấy như bước vào một cuộc chơi lớn chứ không phải đang lao động để kiếm sống. “Điều bạn thích” có thể là bất cứ thứ gì, từ nghệ thuật, nấu ăn, máy móc đến biểu diễn, miễn là con phải gắn bó với chúng trong suốt một khoảng thời gian nhất định – ít nhất là 1-2 năm.
- — Cảm hứng từ “Điều thế giới cần”: Bên cạnh “Điều bạn thích”, “Điều thế giới cần” cũng là một trong những lý do giúp con kiên định với con đường mình đã chọn. Nhờ có vòng tròn này, con cảm nhận được ý nghĩa trong công việc của mình, từ đó thấy được giá trị của bản thân với cuộc sống xung quanh. Có người thấy thế giới cần thêm những bác sĩ giỏi, có người cảm thấy lay động với việc quay những thước phim đẹp. Bảo vệ động vật cũng là điều nhiều người xem trọng.
- — Sự tự do có được “Điều bạn được trả tiền”: Con cần “trở lại với đời thực” để nghiên cứu xem, liệu cá nhân hay tổ chức nào sẽ trả công cho những cống hiến của mình. Liệu nó có đủ để con tự lo được các nhu cầu vật chất tối thiểu của cuộc sống không? Thiếu đi vòng tròn này, con sẽ khó sống tự do, thoải mái được. Thực ra, đây là lý do sâu xa cho việc “định hướng an toàn” của nhiều cha mẹ Việt nhưng lại hiếm khi được nói ra, dễ gây cảm giác bị áp đặt ở con. Vì thế, nếu cha mẹ thấy khó giải thích cho con những lo âu thực tế này, hãy dùng vòng tròn “Điều bạn được trả tiền” để giúp con hiểu.
- — Hướng tới những giấc mơ lớn với “Điều bạn giỏi”: Vòng tròn Ikigai rất toàn diện. Nếu ngay cả khi được sống với sứ mệnh và có một công việc ổn định, nếu không chọn làm điều “Điều bạn giỏi”, con cũng sẽ khó mà vươn tới những nấc thang cao hơn trong cuộc sống. Không phải ai thích hát cũng có thể trở thành ca sĩ. Mặt khác, cũng “đừng bắt con cá leo cây” – hãy giúp con tận dụng tốt chính tài nguyên của bản thân mình thay vì phí phạm thời gian vào những lĩnh vực có vẻ “hái ra tiền” nhưng xa lạ với con.
Có được Ikigai, một nhân viên chứng khoán cũng sẽ thấy tràn trề nhiệt hứng ngay trong mùa giao dịch cao điểm nhất. Có được Ikigai, một người nông dân cũng sẽ hạnh phúc viên mãn ngay trong vụ mùa vất vả. Bởi họ yêu công việc của mình. Họ đủ khả năng làm tốt điều ấy hơn những thành viên còn lại trong xã hội. Dần dần, họ thấy mình có ích với cuộc đời và được công nhận. Đó là hạnh phúc, là động lực cho mỗi ngày thức dậy của chúng ta.
Ikigai không chỉ là bí quyết hạnh phúc của mỗi cá nhân. Sự “tỉnh thức về lẽ sống” của mỗi người sẽ là nền tảng tạo nên phát triển sự vững chắc của mỗi cộng đồng, đất nước. Vì vậy, có lẽ bài học lớn của mỗi người trẻ khi bước vào tuổi trưởng thành chính là kiếm tìm một Ikigai của riêng mình.
3. Ba bước giúp con tìm ra Ikigai của chính mình
Kiếm tìm Ikigai là một nhiệm vụ không hề đơn giản. Rất nhiều người đã dành một khoảng thời gian dài “thử-và-sai” tại những giao điểm bên ngoài “đích đến Ikigai”. Với các con đang đứng trước ngưỡng cửa trưởng thành, có lẽ 3 bước dưới đây sẽ là gợi ý để con sớm bắt đầu hành trình khám phá Ikigai của riêng mình.
Bước 1: Cùng con xác định 4 vòng tròn lớn của mình
- — Đâu là điều con thích? Hãy bắt đầu từ “Điều con thích”. Bởi một cuộc sống trọn vẹn luôn khởi đầu với việc con được làm điều mình yêu. Vì vậy, nếu con đã từng ấp ủ suốt thời niên thiếu giấc mơ làm bác sĩ, đừng vì cha mẹ muốn mà viết vào tờ đăng ký trường đại học là ngành kinh tế hay luật. “Con đã từng mơ ước trở thành ai trong suốt thời niên thiếu của mình? Trong các vai trò trên lớp, con thường đóng nhiệm vụ gì? Vào Những lúc rảnh rỗi, bạn thường làm gì?” Đào sâu vào những hoạt động và thói quen này sẽ hé lộ điều con thực sự yêu thích.
- — Đâu là điều con giỏi? Liệu niềm yêu thích của con có đi cùng với năng lực phát triển trong lĩnh vực đó hay không? Hâm mộ cuộc sống sôi động và đầy màu sắc của một nghệ sĩ không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với việc con có thể bước theo con đường của họ. Tuy nhiên, trong nhiều lĩnh vực thông thường, câu trả lời sẽ là có. Bởi có một quy luật đơn giản rằng: càng yêu thích điều gì, chúng ta sẽ càng tìm hiểu nhiều về nó. Trải Nghiệm Nhiều,nỗ lực nhiều,dần dần các con sẽ giỏi hơn.
- — Con có thể được trả tiền cho điều gì? Đây có lẽ cũng là điều mà các bậc cha mẹ quan tâm nhiều nhất khi định hướng tương lai cho con. Con cần nghiêm túc tìm hiểu về thị trường lao động, triển vọng nghề nghiệp tương lai, từ đó đối chiếu với khả năng – nguyện vọng của chính mình để xác định được. Với vấn đề này, cha mẹ hãy đóng vai như người bạn đồng hành – cùng con tìm hiểu, chia sẻ chứ không nên áp đặt hiểu biết của mình. Bởi lẽ, có nhiều công việc nhờ các thay đổi công nghệ mới lần đầu xuất hiện. Con sẽ nhạy bén hơn trong việc cập nhật các xu hướng này.
- — Đối với con, đâu là điều thế giới cần từ bản thân? Mỗi người sẽ có nhu cầu khác nhau đối với mức độ gắn bó của các mối quan hệ xung quanh mình. Ở điểm này, phản ứng của con với các mối quan hệ trong cuộc sống có thể hé lộ mong muốn đóng góp cho cộng đồng cũng như kỳ vọng của con vào vị trí xã hội. Ví dụ, nếu con thực sự có khuynh hướng hoạt động xã hội, một công việc tại các tổ chức phi chính phủ, thiện nguyện sẽ là gợi ý đáng cân nhắc.
Bước 2: Cùng con tìm điểm giao thoa của từng vòng tròn
Tiến gần hơn đến Ikigai sẽ là 4 “cánh hoa” nhỏ, bao gồm “Đam mê”, Sứ mệnh”, “Sự nghiệp” và “Công việc”. Kết hợp 2 vòng tròn ngoài cùng bất kỳ, ta sẽ có được 1 “cánh hoa” như hình minh hoạ bên trên.
Ví dụ, nếu con yêu thích việc giúp đỡ các bạn học tập và cũng có khả năng trong việc giải thích và kiên nhẫn với người khác, rất có thể đam mê của con là đứng trên bục giảng.
Bước 3: Cùng con tìm ra Ikigai
Hành trình khám phá Ikigai là một chặng đường dài và không ai dám chắc khi nào chúng ta có thể tìm được. Rất khó để con có thể tìm ra ngày được Ikigai từ những kết luận đầu tiên. Không cần quá cầu toàn, con có thể thử một công việc là giao thoa của 3 vòng tròn, rồi từ đó, tìm kiếm câu trả lời cho vòng tròn thứ tư.
Ví dụ, con rất thích truyền thông và cũng có khả năng trong lĩnh vực này. Đây cũng là ngành rất cần nhân sự trong thời kỳ bùng nổ truyền thông như hiện nay. Tuy nhiên, nếu với con sứ mệnh của bản thân là giúp đỡ những hoàn cảnh đặc biệt, rất có thể con sẽ tìm thấy niềm hạnh phúc trong công việc của chuyên viên truyền thông tại một tổ chức phi chính phủ nào đó thay vì trong doanh nghiệp. Quá trình thử-sai này nên được cha mẹ và con theo dõi và ghi chú lại.
—
Hành trình khám phá Ikigai là một chặng đường dài và không ai dám chắc khi nào chúng ta có thể tìm được. Chúng ta có thể bắt đầu từ những câu hỏi đơn giản nhất, nhưng cũng khó trả lời và đáng suy ngẫm nhất. Giữa những hoang mang của ngưỡng cửa trưởng thành, có lẽ đây sẽ là một chiếc kim chỉ nam phù hợp. Chúng ta hãy cứ bình tĩnh bóc tách từng lớp, kiên nhẫn lắng nghe bản thân, chắc chắn, cha mẹ và con sẽ tìm được con đường tới Ikigai của mình.
Giang Nguyễn